ایران مقاله

 

 پروژه دانشجویی بررسی انواع مکمل های بنـزیـن و مکمل پاک الکیلت فایل ورد (word) دارای 90 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی بررسی انواع مکمل های بنـزیـن و مکمل پاک الکیلت فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

 

 

کلمات کلیدی :

 

توجه : این پروژه به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پروژه دانشجویی پاورپوینت کنترل و بیولوژی علف های هرز فایل ورد (word) دارای 73 اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در Power Point می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل پاور پوینت پروژه دانشجویی پاورپوینت کنترل و بیولوژی علف های هرز فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

---

لطفا به نکات زیر در هنگام خرید

دانلود پاورپوینت کنترل و بیولوژی علف های هرز

توجه فرمایید.

1-در این مطلب، متن اسلاید های اولیه 

دانلود پاورپوینت کنترل و بیولوژی علف های هرز

قرار داده شده است

 

2-به علت اینکه امکان درج تصاویر استفاده شده در پاورپوینت وجود ندارد،در صورتی که مایل به دریافت  تصاویری از ان قبل از خرید هستید، می توانید با پشتیبانی تماس حاصل فرمایید

3-پس از پرداخت هزینه ، حداکثر طی 12 ساعت پاورپوینت خرید شده ، به ادرس ایمیل شما ارسال خواهد شد

4-در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل اسلاید ها میباشد ودر فایل اصلی این پاورپوینت،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

5-در صورتی که اسلاید ها داری جدول و یا عکس باشند در متون زیر قرار داده نشده است

---

بخشی از متن پروژه دانشجویی پاورپوینت کنترل و بیولوژی علف های هرز فایل ورد (word) :

متن ندارد

 

کلمات کلیدی :

 

 پروژه دانشجویی مقاله در موردخرطوم کوتاه چغندرقند فایل ورد (word) دارای 24 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله در موردخرطوم کوتاه چغندرقند فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله در موردخرطوم کوتاه چغندرقند فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله در موردخرطوم کوتاه چغندرقند فایل ورد (word) :

خرطوم کوتاه چغندرقند

Conorrhynchus brevirostris Gy11.
Syn.:
Temnorrhynchus brevirostrie Gy11.
(curculionidae, col.)
خرطوم کوتاه چغندر با آفت خال سیاه که از سال 1340 در مزارع چغندر ایران دیده شده است، به اسامی محلی که در اصفهان به آن سنگ‌برداری، در شیراز تحت عنوان خزوک و در کرمان به آن سنگ بردار گفته می‌شود.
شکل شناسی
حشره کامل این آفت سوسکی است باریک و دراز اندام به طول 10-16 میلیمتر.
رنگ عمومی بدن خاکی و پوشیده از پرزهای قهوه‌ای مایل بخاکستری می‌باشد. خرطوم آن کوتاه و در محل اتصال سینه به شکم خال‌های کوچک سفیدرنگی دیده می‌شود. تخم این سرخرطومی بیضی شکل و زرد رنگ است و طول آن در حدود یک میلیمتر می‌باشد. تخمها در زیر پولک سیاه رنگی که حشره ماده با ترشح بزاق خود ایجاد می‌کند قرار دارند و بهمین سبب آفت خال سیاه گفته می‌شود. لارو حشره قوسی شکل، بدون پا و سفید رنگ و سر آن قهوه‌ای یا زرد روشن است. اندازه لاروهای کامل به حدود 15 میلیمتر می‌رسد.
شفیره برنگ سفید و طول آن حدود 15 میلیمتر است، شکل شفیره شباهت زیادی به حشره کامل سرخرطومی دارد. شفیره‌ها درون گهواره‌های بیضی شکل گلی در داخل خاک پای بوته‌های چغندر تشکیل می‌گردند (دواچی، خیری، 1343 و خیری، 1345).
مناطق انتشار
سرخرطومی ریشه چغندر در تمام مناطق چغندرکاری ایران وجود دارد و شیوع آن بیشتر در خراسان، فارس، میاندوآب، اصفهان، کرمان و کرج مشاهده شده است.

طرز خسارت
این حشره فقط به چغندرقند و از بین علفهای هرز بیشتر به سلمهع شور و خرفه حمله می‌کند. نحوه خسارت بدین ترتیب بوده که به محض سبز شدن چغندرقند در بهار حشرات کامل ظاهر می‌گردند و دو برگ اولیه چغندر را که تازه سبز شده و سر از خاک بیرون آورده است مورد تغذیه قرار می‌دهند. طرز خسارت باین ترتیب است که سرخرطومی خود را به بوته جوان چغندر چسبانیده و از یک طرف شروع بخوردن برگ می‌کند، بطوریکه برگ بشکل داس در میآید. در بعضی از مناطق که آفت شدت دارد و تعداد سرخرطومی‌ها در واحد سطح زیاد است مزرعه را بکلی درو می‌کنند که احتیاج به واکاری پیش می‌آید.

طزر خسارت لارونیز بدین نحو بوده که از زیر خالهای سیاه که روپوش تخم است لارو زردرنگ کوچکی از تخم بیرون می‌آید که قسمت زیر برگ را جویده روی زمین می‌افتد و بتدریج داخل خاک بطرف ریشه چغندر می‌رود و شروع بخوردن از ریشه می‌کند در نتیجه باعث پژمردگی و زرد شدن و بالاخره خشکیدن بوته می‌گردد. برای از بین رفتن بوته جوان چغندر یک لارو هم کافی است ولی در بعضی سالها که آفت شدت دارد تا 14 عدد لارو هم روی یک ریشه دیده شده است. کرمهای این آفت چون پا ندارند نمی‌توانند در داخل خاک حرکت کرده و از ریشه‌ای به ریشه دیگر بروند و فقط همان ریشه مورد حمله را از بین می‌برند (خیری 1345).
زیست شناسی
این آفت زمستان را بصورت حشره کامل و لارو در زیر کلوخه‌ها و داخل خاک و ریشه‌های باقیمانده بسر می‌برد. چنانچه در زمستان هوا مساعد باشد آفت را بهمه شکل می‌توان دید. اوایل بهار که هوا گرم شد سرخرطومیها از پناهگاه زمستانی خود بیرون می‌آیند و بطرف مزارع چغندر که تازه سبز گردیده و دو برگی هستند می‌روند. موقع ظهور حشرات کامل در بهار بسته بشرایط آب و هوای هر منطقه‌ای فرق می‌کند. در آب و هوایی نظیر کرج تقریبا از نیمه دوم فروردین ماه است ولی بطورکلی موقع بروز این آفت وقتی است که چغندر تازه سبز شده باشد. حشرات کامل روزها از چغندرهای تازه سبز شده تغذیه می‌کنند و آن تعدادی که بصورت لارو باقیمانده بودند تبدیل به شفیره و سپس حشره کامل گردیده و بدنبال حشرات کامل اولی وارد زراعت چغندر می‌گردند و بهمین جهت است که پیدایش این آفت در مزارع چغندر تدریجی می‌باشد. سرخرطومی‌ها روزهای آفتابی و گرم فعالیت می‌کنند و در روزهای بارانی و ابری حرکت و تغذیه زیادی ندارند و در زیر کلوخه‌ها پنهان می‌گردند. حشرات کامل پس از مختصر تغذیه به جفتگیری و سپس تخمریزی را شروع می‌کنند. تخمها در اول بهار روی دو برگ اولیه و دمبرگها گذاشته می‌شود. باین ترتیب که سرخرطومی ابتدا با خرطوم خود حفره کوچکی در برگ ایجاد می‌کند و سپس برمی‌گردد و یک عدد تخم در داخل آن می‌گذارد و بعد روی آنرا با ترشح مخصوص دهان می‌پوشاند بطوریکه تخم بصورت یک خال روی برگها دیده می‌شود. رنگ خالها ابتدا سبز و بعد سیاه می‌گردند. تعداد خالهای سیاه روی هر بوته جوان چغندر بسته بشدت و ضعف آفت فرق می‌کند و گاهی تا 15 عدد و بیشتر هم دیده شده است. در حدود 10 روز بعد از داخل هر تخم کرم کوچک زرد رنگی خارج می‌گردد که یک الی دو روز در همان محل از برگ تغذیه و قسمت زیربرگ را سوراخ می‌کند و بعد بر روی زمین می‌افتد و داخل خاک بطرف ریشه چغندر می‌رود. لاروها وقتیکه به ریشه چغندر رسیدند اول برای خودشان لانه‌ای از گل شیبه کوزه در مجاورت ریشه درست می‌کنند و بتدریج از ریشه مزبور تغذیه می‌کنند و باعث نابودی بوته چغندر می‌گردند. دوره زندگی لارو حدود 70 روز طول می‌کشد که پس از آن در همان لانه تبدیل به شفیره می‌گردد. دوره شفیرگی قریب 15 روز طول می‌کشد تا حشرات کامل خارج گردند و اینموقع در آب و هوایی نظیر کرج تقریبا اوایل تیرماه است.

حشرات کامل با شکستن لانه‌های کلی از زیرخاک خارج می‌گردند و زیر کلوخه‌ها و بوته‌ها پنهان می‌شوند و چنانچه شرایط آب و هوایی مساعد باشد مجددا شروع به تخمریزی می‌کنند و تخمها در نسل دوم بیشتر روی دمبرگها و طوقه نبات قرار داده می‌شود. و لاروها پس از خروج از تخم روی خاک می‌افتند و داخل ریشه فرو میروند و تا چندین عدد لارو در داخل یک ریشه مشاهده شده است. البته چون ریشه‌های چغندر در دو نسل دوم و یا سوم آفت بقدر کافی رشد کرده است ممکن است بوته‌ها از بین نروند ولی وزن ریشه و مواد قندی آن بمقدار زیادی کاهش می‌یابد.

خرطوم کوتاه می‌تواند در شرایط مساعد تا سه نسل در سال تولید کند ولی در مناطق سردسیری یک نسل بیشتر ندارد و مهمترین خسارت در نسل اول بزراعت چغندر وارد می‌گردد (خیری، 1345).

بید چغندرقند یا لیتا
Scrobipalpa ocellatella Boyd
Syns.:
Lita ocellatella Boyd
Phtorimaea ocellatella Boyd
Gnorimoschema ocellatella Boyd
(Gelechiidae, Lep.)
آفت لیتای چغندرقند در ایران اولین دفعه وسیله افشار در سال 1315 از کرج و ورامین جمع‌آوری گردیده و سپس کربوخین و تقی‌زاده در سال 1317 و بعد دواچی در سال 1327 مقالاتی در مورد این آفت منتشر نموده‌اند (خیری و همکاران، 1359). تیمور آریائی نیز در سال 1342 این آفت را بعنوان رساله فوق لیسانس در دانشکده کشاورزی کرج مورد بررسی و مطالعه قرار داده است.
شکل شناسی
حشره کامل پروانه کوچکی است که طول بدن آن به 8/7 میلیمتر می‌رسد. بدن حشره از موها و کرکهای زیادی که اکثرا خوابیده میباشند پوشیده شده، بدین جهت این عامل سبب تغییر اساسی رنگ بدن حشره گردیده است. سر در حشرات ماده روشن و برنگ خاکستری زرد و در حشرات نر تیره است. شاخکها برنگ قرمز خاکستری و طولشان در حدود 4/4 میلیمتر است، عرض بدن پروانه با بالهای باز بین 10 تا 14 میلیمتر است. بالها در حشرات نر کوتاهتر از ماده می‌باشند. بالها بدن حشره را بشکل شیروانی می‌پوشانند. نر و ماده را از روی فرم شکل و تغییرات آن به آسانی می‌توان تشخیص داد، بدین ترتیب که شکم در نرها باریک و کوتاه تر در ماده‌ها قطورتر و عرض آن در حدود 2/1 تا 2 میلیمتر است. تخمها تخم‌مرغی شکل و رنگ آنها بلافاصله پس از تخمریزی روشن می‌باشد. طول متوسط تخم 45/0 میلیمتر و عرض آن 3/0 میلیمتر است. تخمها اکثرا بصورت چند عددی و در کناره رگبرگها و یا انتهای دمبرگ و جوانه‌های مرکزی بوته‌ها گذاشته می‌شوند و با چشم غیرمسلح بزحمت قابل رویت هستند. لارو در طی نشر و نمای خود پنج سن را می‌گذراند.
طول لاروسن یک در حدود 8/0 میلیمتر لاروسن پنج (کامل) حدود 5/11 میلیمتر است. سرلاروهای جوان سیاه است و بتدریج که مسن‌تر می‌گردد برنگ قهوه‌ای در می‌آید. بدن لارو دارای 13 مفصل قابل رؤیت است. پاهای سینه‌ای در سه مفصل سینه‌ای و پاهای شکمی در مفصل‌های سوم و چهارم و پنجم و ششم و دهم شکم قرار دارند.
در طول پشتی بدن لاروهای کامل 5 نوار دیده می‌شود. شفیره‌های تازه تشکیل شده برنگ زرد روشن هستند که بتدریج برنگ قرمز قهوه‌ای و قهوه‌ای تیره درمی‌آیند. رنگ شفیره قبل از زیاد شدن برنگ تیره تا سیاه است. شفیره نر کوچکتر از ماده می‌باشد و طول متوسط آن 2/5 میلیمتر است. در حالی که طول شفیره ماده تا 6/5 میلیمتر می‌رسد.

تشخیص شفیره‌های نر و ماده بر اساس استقرار محل منفذ جنسی کاملا میسر می‌باشد بدین ترتیب که منفذ جنسی در شفیره ماده در مفصل هشتم و در نرها در مفصل نهم قرار دارد. شفیره‌های آفت همیشه در داخل پیله ابریشمی سفید شکری تشکیل می‌گردند. اندازه پیله بطور معمول 5/6 5/8 میلیمتر می‌باشد (خیری و همکاران، 1359).
مناطق انتشار
این آفت تقریبا در تمام مناطق چغندر کاری ایران وجود دارد و طغیان آن بیشتر در چغندرکاریهای خراسان، فارس، کرمان، اصفهان، آذربایجان، کرمانشاه و کرج می‌باشد.

طرز خسارت
لیتا یک آفت مونوفاژ یک میزبانه بوده و فقط روی چغندر فعالیت دارد. ریونی (Rivnay,1962) می‌نویسد این آفت فقط روی گیاهان خانواده chenopodiaceae فعالیت دارد و در اوائل بهار اگر چغندر در مزرعه نباشد حشره روی علفهای هرز این خانواده تخمریزی می‌نماید. در بعضی منابع گیاهان زیر را نیز میزبان این آفت ذکر کرده‌اند:
1) Hyoscyamus alba
2) Beta maritime
3) Atriplex spp.
یکی از خصوصیات این آفت عدم گرایش بطرف نور می‌باشد. بدین معنی که لارو آفت همیشه با ایجاد پناهگاهی خود را درون آن مخفی می‌کند. در اوائل رشد و نمو گیاه که بوته‌های چغندر جوان هستند و بوته‌ها هنوز دارای جوانه‌های مرکزی زیاد نمی‌باشند دیده شده است که لارو در کنار پشتی برگها با ایجاد تونل و لوله کردن حاشیه برگ به گیاه صدمه وارد می‌کند تا اینکه خود را به جوانه‌های مرکزی برساند. بطورکلی محل زندگی و نشو و نمای لارولیتا در داخل جوانه‌های مرکزی می‌باشد. بدین ترتیب که لارو بلافاصله پس از خروج از تخم که اکثرا در پشت برگهای وسطی در

نزدیکی رگبرگها گذاشته می‌شوند خود را به قسمت مرکزی بوته چغندر میرساند و با چسبانیدن برگ بیکدیگر شروع به تغذیه می‌کند که در نتیجه اختلاط فضولات لاروها و شیره گیاه جوانه‌ها کاملا بهم چسبیده و سیاه تک تک یا دسته‌های کوچک 6 عددی در کنار برگها و دمبرگها و جوانه‌های مرکزی و طوقه (گردن) نبات و حتی بر روی خاک می‌گذارند. تخمها بسته به درجه حرارت 4 تا 8 روز بعد باز می‌شوند و لاروها بسته به اینکه تخم در کدام قسمت از بوته چغندر گذاشته شده.

پس از آن پروانه‌های نسل دوم خارج می‌گردند. رویهمرفته دوره زندگی یک نسل کامل این آفت در تابستان حدود 35 روز طول می‌کشد. تعداد نسل این آفت در سال متفاوت، بدین ترتیب که در اصفهان تا 6 نسل، مشهد 5 نسل، ارومیه سه نسل و شیراز 5 نسل در سال می‌باشد. آفت لیتا مخصوصا مناطق گرم و خشک است و در سالهای مرطوب و خشک زیان آن حداقل بوده ولی در سالهای خشک و گرم خسارت این آفت به منتهای شدت می‌رسد و روی همین اصل است که

صدمه آن در اوایل بهار زیاد جلب توجه نمی‌کند و از اوایل تابستان که هوا گرم و خشک است شدت می‌یابد (خیری، 1345).
مبارزه
خسارت آفت لیتا بظاهر مشخص نیست بطوریکه ممکن است بوته‌های چغندر صد در صد آلوده باشند و ظاهرا سالم بنظر برسند بنابراین باید از حدود اواسط اردیبهشت به بعد که لاروها جوانه‌های مرکزی را بهم می‌چسبانند و در آنجا مخفی می‌شوند، مزارع را معاینه و با مشاهده علائم خسارت مذکور سمپاشی را شروع کنند. چون در اینموقع علیه سایر آفات چغندر از قبیل کاراد رینا و غیره مزارع سمپاشی می‌شوند، این آفت در نسل اول از بین می‌رود ولی در نسلهای بعدی مخصوصا از اوایل تابستان که شرایط برای آن کاملا مساعد می‌شود و سمپاشی روی آفات چغندر نیز کم و تقریبا قطع می‌شود شدیدا خسارت وارد می‌کند. بنابراین باید در سالهای گرم و خشک مخصوصا سالهائیکه روی سایر آفات چغندرقند سمپاشیهای متعدد نمی‌شود مراقبت بیشتری بعمل آورد و مزارع را بطور مرتب بازرسی و معاینه کرد تا بمحض مشاهده بهم چسبیدن جوانه‌های مرکزی و قبل از اینکه کاملا سیاه گردند فوری اقدام به سمپاشی کرد. در مورد مبارزه شیمیایی علیه لیتانعیم (1355) سموم گوزاتیون 20% (3 لیتر در هکتار) دیمکرون 20% (3 لیتر در هکتار) و دیازینون 60% (5/1 لیتر در هکتار را مورد آزمایش قرار داده است و نتیجه معمولا کشاورزان چغندرقند را چندین روز قبل از بیرون آوردن از زمین و قطع کردن برگهای آنها بوسیله گوسفندان می‌چرانند و چون جوانه‌های مرکزی دارای برگهای نازکتری می‌باشند دام اکثرا از جوانه تغذیه کرده و در نتیجه تعدادی از لاروهای لیتا نیز از بین خواهند رفت.
ب- جمع‌آوری بقایای چغندر از مزرعه
جمع‌آوری و سوزاندن بوته‌های باقیمانده و سرهای قطع شده در پائین آوردن جمعیت لیتا که بصورت لاروهای سنین مختلف در جوانه‌های مرکزی و دمبرگهای بوته چغندرقند زمستان گذرانی می‌کنند اهمیت زیادی دارد.
ج- شخم عمیق
پس از برداشت محصول یکی از عوامل مؤثری که در تقلیل لاروهای باقیمانده لیتا در مزرعه چغندرقند نقش مهمی دارد شخم عمیق می‌باشد، زیرا بدینوسیله تعداد زیادی از شفیره‌های لیتا در اثر چرخها و پره‌های خیش نابود می‌گردند و ضمنا در اثر شخم لاروهای آفت در عمق خاک مدفون گردیده و از بین می‌روند.

د- از بین بردن لاروهای لیتا در سیلوهای کارخانه قند
از آنجائیکه تعداد زیادی از لاروهای لیتا با چغندرقند از مزرعه به سیلوهای کارخانه قند منتقل می‌گردند لذا ضروریست که در پایان سال سیلوهای خالی شده از چغندرقند را با یکی از حشره‌کشها مانند لیندین 25 درصد به نسبت 2 در هزار سمپاشی نمایند (خیری و همکاران، 1359).
شکل شناسی
سرخرطومی بزرگی است بطول 19 تا 20 میلیمتر، رنگ متن بدن سیاه و خرطوم آن بلند و استوانه‌ای شکل است. یالهای طرفین مشخص و یال میانی برجسته و به دو انتهای خرطوم نمی‌رسد. فرق سر در امتداد لبه جلوئی سینه مزین بیک هاله زرد مایل به قهوه‌ای می‌باشد.

فرورفتگی‌های جانبی یال میانی پوشیده از فلس‌های سفید و قهوه‌ای رنگ است. پشت سینه اول در جلو جمع و در طرفین پشت سینه اول برآمدگیهای نامنظمی دیده می‌شود که فواصل آنها از فلس‌های زرد مایل به سفید پوشیده شده است.
برجستگی طول و میانی پشت سینه اول در قاعده به یک فرورفتگی ختم می‌شود. فلسهای روی بالپوش برنگ سفید مایل بزرد و تراکم آنها در قسمت‌های جانبی زیادتر و بشکل لکه‌های سفید مایل به زرد مشاهده می‌شود. فاصله بین شیارهای طولی دوم و سوم بالپوش در قاعده وسیع و برجسته می‌باشد.
این سرخرطومی تاکنون از مناطق چغندرکاری زرند اطراف تهران و کرمان جمع‌آوری گردیده است.

طرز خسارت
تاکنون فقط خسارت حشرات کامل بر روی برگهای اولیه چغندر (کوتیلدون) مشاهده گردیده است.
زیست شناسی
این حشره در اردیبهشت ماه سال 1342 شدیدا بوته‌های جوان چغندر را مورد حمله قرار داده بوده است. از لحاظ تعداد در درجه اول اهمیت قرار دارد. در پرورشی که از این حشره توسط خیری در شرایط آزمایشگاهی و شرایط طبیعی بعمل آمده تخمریزی این حشره روی چغندر مشاهده نگردیده و فقط حشرات کامل تا اواخر زمستان شدیدا از بوته‌های چغندر تغذیه کرده‌اند. راجع به بیولوژی این آفت اطلاعات بیشتری در دست نیست.
Chromontus confluens farhs.
(curculionidae, col.)
شکل شناسی
طول سرخرطومی‌ها 12 میلیمتر و بدن آنها کشیده و دراز است. طرفین بالپوش تقریبا موازی می‌باشد. خرطوم در وسط دارای یال است. شیارهای طرفین که شاخکها در آنها قرار می‌گیرند بطرف زیر چشم خمیده شده‌اند. سومین مفصل شاخک بمراتب بلندتر از دومین مفصل آن است. رنگ عمومی بدن سیاه رنگ و سطح بدن از موها و فلس‌های روشن متراکمی پوشیده شده است بر روی سینه چهار نوار عریض سیاه رنگ وجود دارد و از این نوارها بر روی سطح بالپوشها نیز دیده می‌شود که در وسط آنها نوارهای سیاه کوتاه‌تری وجود دارد.
مناطق انتشار
این سرخرطومی تاکنون از چغندرکاریهای کرج، کرمان و مشهد (آبگوه و تربت حیدریه) جمع‌آوری شده است، ولی از لحاظ تراکم در درجه دوم اهمیت قرار دارد. مناطق انتشار خارجی این حشره آسیای مرکزی و قزاقستان است.

زیست‌شناسی
این آفت زمستان را بصورت حشره کامل بسر می‌برد و از اوایل بهار همراه با گونه‌های دیگر ظاهر می‌گردد. خروج حشرات کامل تا اواخر خرداد ماه طول می‌کشد و این حشرات از برگهای چغندر و علفهای هرزمانند، Salsola sp تغذیه می‌کنند. جفتگیری و تخمریزی از اواخر اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه به طول می‌انجامد و تخم‌ها را حشرات ماده معمولا بر روی قسمتهائی از ریشه که از خاک بیرون آمده است قرار می‌دهند و همچنین ممکن است تخم‌ها را روی دمبرگ‌ها نیز بگذارند. لاروها پس از خروج از تخم داخل خاک می‌شوند و از ریشه‌ها تغذیه می‌کنند. طبق مطالعات سایر دانشمندان محل زندگی این آفت اراضی رسی و دامنه کوهها بر روی علفهای هرز خانواده Salsolaceae می‌باشد. این سرخرطومی دارای زنبور پارازیتی است بنام Xemocrepis sp که طب

ق مشاهدات دانشمندان شوروی در سال 1946 بیش از 80% تخم‌های آفت را در مزرعه پارازیته کرده‌اند. این پارازیت هنوز از ایران جمع‌آوری نشده است و راجع به زیست‌شناسی این آفت اطلاع بیشتری در دست نیست.

Stephanophorus vagus Bede 1

(Curculionidae, col.)
شکل شناسی
حشره کامل سرخرطومی نسبتا بزرگ و سیاه رنگی است که طول آن در حدود 18 میلیمتر است. خرطوم آن بلند و استوانه‌ای است. یالهای جانبی خرطوم مشخص و یال میانی پهن برآمده است. فرورفتگی‌های جانبی یال میانی پوشیده از فلس‌های سفیدرنگ است. سینه اول در جلو خیلی جمع شده و پشت آن دارای برجستگی و فرورفتگی‌های نامنظمی است. طرفین پشت سینه اول پوشیده از فلس‌های سفید و پراکنده است. عرض قاعده بالپوشها بیشتر از عرض سینه اول است. بالپوشها پوشیده از فلس‌های سفید و متراکم می‌باشد. شانه‌های بالپوشها برجسته و سیاه رنگ است. ساق پا و پنجه‌ها پوشیده از موهای بلند سفیدرنگ است. زیر بدن سیاه رنگ می‌باشد.
مناطق انتشار
این سرخرطومی تاکنون از مزارع چغندرکاری اصفهان و کرمان جمع‌آوری گردیده است. منطقه انتشار خارجی این حشره افریقای شمالی، تونس، الجزایر و لبنان است.
زیست شناسی
این سرخرطومی نیز مخلوط با دیگر گونه‌های سرخرطومی از اوایل بهار در مزارع چغندر دیده می‌شود و از بوته‌های جوان چغندر تغذیه می‌کند و از لحاظ تراکم در درجه دوم اهمیت است. راجع به زیست‌شناسی این حشره هنوز مطالعه کافی بعمل نیامده است.

Menecleonus aپروژه دانشجویی مقاله در موردخرطوم کوتاه چغندرقند فایل ورد (word) ius Gy11.
(curculionidae, co1.)
شکل شناسی
حشرات کامل 14 تا 23 میلیمتر طول دارند و رنگ آنها خاکستری یا مایل بخاکستری است و فلس‌های پشت برنگ زرد مایل بخاکستری است. در روی سینه اول به خط روشن دیده می‌شود. این حشرات دراز اندام و ضخیم و سنگین می‌باشند. سینه اول باریک و طرفین آن در قسمت فوقانی تقریبا موازی است. عرض سینه اول کمتر از عرض قاعده بالپوشها است. حشرات بالغ عاری از یالهای زیری می‌باشند و یا اینکه بالهای مزبور بسیار کم رشد کرده‌اند.
مناطق انتشار
این سرخرطومی تاکنون از مزارع چغندر کاری کرج، اصفهان، کرمان و تربت حیدریه، (جلگه رخ) جمع‌آوری گردیده است. در کرمان از لحاظ تراکم در درجه اول اهمیت قرار دارد. مناطق انتشار خارجی این حشره آسیای مرکزی (پاکستان و افغانستان)، خاورمیانه، الجزایر و ترکیه است

.

زیست شناسی
این سرخرطومی در اردیبهشت ماه 1338 از ناحیه چغندرکاری کرج جمع‌آوری گردید. حشرات کامل شدیدا بوته‌های جوان چغندر را مورد حمله قرار داده بودند. در فروردین سال 1340 از اصفهان مخلوط با سایر سرخرطومی‌ها و بالاخره در خردادماه 1340 از برد سیر کرمان جمع‌آوری گردیده است. این سرخرطومی از لحاظ تراکم و میزان خسارت در کرمان در درجه اول اهمیت قرار دارد. این

حشرات معمولا از اوایل بهار در مزارع چغندر ظاهر می‌شوند و از برگهای جوان چغندر شدیدا تغذیه می‌کنند و در بعضی مواقع قسمت‌هایی از مزرعه را بکلی لخت می‌کنند. با مشاهداتی که در کرمان بعمل آمده حشرات ماده تخم‌های خود را روی طوق گیاه می‌گذارند و روی آن را با گل می‌پوشانند. لاروها پس از خروج به زمین می‌افتند و از ریشه چغندر تغذیه می‌کنند.
شکل شناسی
حشره کامل سرخرطومی است بطول 11 تا 12 میلیمتر و رنگ آن خاکستری می‌باشد. پوشش بدن حشره برنگ خاکستری با لکه‌های قهوه‌ای است. فلس‌های بالپوشها خیلی فشرده و اکثرا در انتها دو شاخه هستند. خرطوم آن بسیار پهن و یال میانی در انتها به دو قسمت منشعب شده است و یالهای طرقی خرطوم باریک و برجسته است. عرض سینه اول مساوی با عرض بالپوشها است . در روی دیسک نقاط برجسته و براقی دیده می‌شود.
مناطق انتشار
این حشره تاکنون از مزارع چغندرکاری کرج و تربیت حیدریه (جلگه رخ) جمع‌آوری شده است. منطقه انتشار خارجی این سرخرطومی در عراق و ترکیه و چین شمالی است.
زیست شناسی
این سرخرطومی در خردادماه 1340 به تعداد بسیاری از زیر بوته‌های چغندر در کرج جمع‌آوری گردیده و همچنین در سالهای بعد این حشره مخلوط با سرخرطومیهای دیگر چغندر تا اوایل شهریورماه در مزارع چغندر مشاهده و جمع‌آوری شده است و از لحاظ تراکم در درجه دوم اهمیت قرار دارد. با مطالعاتی که در کشورهای دیگر بعمل آمده است، اصولا این حشره روی گیاهان فامیل گل گاوزبانیان (Borraginaceae) زندگی می‌کند و میزبان اصلی این حشره علف هرز معروف به Heliotropum sp می‌باشد. تاکنون در ایران مطالعات کاملی درباره این آفت بعمل نیامده است.
Ulobaris 1oricat Boh.
(Curculionidae,co1.)

شکل شناسی
حشره کامل سرخرطومی است بطور 3 تا 5/6 میلیمتر، رنگ بدن قهوه‌ای روشن و پاهای آن روشنتر است. خرطوم و شاخکها شفاف است. پشت سینه اول مستور از نقطه‌های زیاد و در وسط آن یک نوار طولی صاف (بدون نقطه) دیده می‌شود. حاشیه جلو سینه اول یقه مانند و صاف است. ساق پاها پهن و صاف خارجی آن تقریبا هموار است. ساق پاهای جلو در طرف داخل دارای مژه‌های فلس مانند نسبتا بلند و پراکنده‌ای برنگ روشن است. در قسمت داخل و خارج ران پاهای جلو نیز مژه دیده می‌شود. روی سطح بالپوشها خطوط موازی فرو رفته از بالا به پائین دیده می‌شود و در فواصل آنها دنده‌های طولی چین‌دار قرار دارد. روی خطوط فرورفته و چین‌های بالپوش موهای فلسی شکل پراکنده‌ای دیده می‌شود. بالپوشها حلقه آخر شکم (pygidium) را نمی‌پوشانند. روی حلقه آخر شکم نقطه‌های بسیار دیده می‌شود. تخم کروی شکل و سفید رنگ است و قطر آن 8/0

میلیمتر است. لارو دوکی شکل خمیده و رنگ آن سفید است. اندازه لارو کامل 6 تا 7 میلیمتر و عرض کپسول سر آن به 2/1 تا 3/1 میلیمتر می‌رسد. سر لارو زرد رنگ و در فرق سر دو نوار برجسته پهن برنگ سفید تیره وجود دارد که دور آن را یک خط باریک قوسی شکل برنگ قرمز حنائی که در انتها دو شاخه می‌شود، احاطه نموده است. اطراف پیشانی را یک نوار باریک سفیدرنگی بشکل گنبد وارونه احاطه کرده است. رأس گنبد در امتداد نوار سفید وسط فرق سر قرار دارد. رنگ پیشانی قهوه‌ای و در وسط آن یک خط کوتاه برنگ قرمز حنائی دیده می‌شود. آرواره‌های بالا حنائی تیره و نوک آرواره‌ها سیاه است. در قسمت جانبی زیر چانه سه عدد مو قرار گرفته که دو عدد آن

نزدیک به کناره و موی سوم مقابل موی دوم و در داخل زیرچانه واقع است. شکم لارو دارای 9 حلقه است. حلقه نهم شکم در انتهای و زیر بدن لارو قرار گرفته و در وسط آن سوراخ کوچک مقعدی دایره‌ای شکل است و در د اخل آن شکافی بشکل ( ) وجود دارد. حلقه نهم شکم در حاشیه دارای 4 عدد چین خوردگی عمیق و از 4 قطعه متصل بهم (نیم حلقه پشتی و نیم حلقه‌های جانبی و نیم حلقه شکمی) تشکیل یافته است و نیم حلقه زیر شکم دارای یک جفت مو و نیم حلقه‌های جانبی و پشتی شکم هر یک بترتیب دو جفت مو دارد. شکل شفیره شلجمی و طول آن 3 تا 5/6 میلیمتر است. سر شفیره کاملا گرد و شاخکهای آن کوتاه است و به ابتدای قاعده زیر سینه اول نمیرسد. پیشانی عریض و در وسط دارای یک شکاف سطحی است

 

کلمات کلیدی :

 

 پروژه دانشجویی مقاله پایش امنیت مرزهای جغرافیایی غرب کشور از طریق تحلیل های فضایی در محیطGIS (مطالعه موردی:شهرستان پاوه) فایل ورد (word) دارای 7 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله پایش امنیت مرزهای جغرافیایی غرب کشور از طریق تحلیل های فضایی در محیطGIS (مطالعه موردی:شهرستان پاوه) فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله پایش امنیت مرزهای جغرافیایی غرب کشور از طریق تحلیل های فضایی در محیطGIS (مطالعه موردی:شهرستان پاوه) فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله پایش امنیت مرزهای جغرافیایی غرب کشور از طریق تحلیل های فضایی در محیطGIS (مطالعه موردی:شهرستان پاوه) فایل ورد (word) :

چکیده

کنترل فیزیکی مرزهای جغرافیایی کشور با توجه به پهناور بودن و تنوع در واحد های مورفولوژی همچون کوهستان،بیابان،دریاو; یک امر مشکل و ضروری است. مرتفع نمودن این مشکل نیازمند مدیریت و برنامه ریزی همه جانبه

جهت حفظ امنیت فیزیکی مرزها و مقابله با خطرهای متفاوت موجود در مرزهای کشور با کشورهای همجوار از جمله عراق و افغانستان است. امنیت پایدار مرزها، به کلیه اقدامات عملی نظامی و غیرنظامی در فراهم نمودن زمینه و بسترهای لازم امنیت در سطوح مختلف جامعه، به ویژه برای مناطق مرزی و مرزنشینان در جهت ایجاد محیطی امن برای مردم محلی و دولتها، ضمن ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد رضایتمندی مردم محلی زندگی تمامی افراد جامعه را از هرگونه تعدی و تعرض از ناحیه مرز مصون می دارد. سیستم اطلاعات جغرافیا به دلیل نگاه یکپارچه به ماهیت فضایی- مکانی و تلفیق داده های کمی- کیفی اهمیت خاصی دارد. هدف پژوهش حاضر پایش امنیت مرزهای جغرافیایی غرب کشور از طریق فرایند تحلیل های فضایی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی((GIS و بصورت موردی در شهرستان پاوه از استان کرمانشاه است. در پژوهش جهت مکان یابی نقاط پرخطر مرزی از لحاظ عبور و مرور کاروان های قاچاق و اشرار تاکید اصلی بر روی مولفه های مورفولوژی منطقه از جمله توپوگرافی، شیب زمین و جهت شیب ها بوده است. با استفاده از نقشه ارتفاعی دیجیتالی((DEM با تفکیک زمینی90 متر اقدام به تولید لایه های رستری شیب، جهت شیب، توپوگرافی، مدل ارتفاعی مثلثی((TIN و همچنین سکونتگاههای شهری و روستایی شهرستان گردید. جهت مکان گزینی مناطق پرخطر ابتدا یک باند مرزی برای شهرستان به پهنای 5 کیلومتر جدا گردید و لایه های دخیل در مکان گزینی برای باند مورد نظر تولید گردید. با استفاده از کاربرگ تحلیل فضایی در GIS پس از تعریف شروط منطقی و ریاضی برای هر لایه اقدام به طبقه بندی و تولید نقشه های خطر برای هرلایه بر اساس روش وزنی گردید. در نهایت با ترکیب لایه ها در محاسبه گر رستری نقشه خطر عبور و مرور کاروانهای قاچاق و اشرار برای شهرستان استخراج گردید.

واژگان کلیدی: امنیت، مرز، تحلیل فضایی،غرب،GIS

مقدمه

کنترل فیزیکی مرزهای جغرافیایی کشور با توجه به پهناور بودن و تنوع در واحد های مورفولوژی همچون کوهستان،بیابان،دریاو; یک امر مشکل و ضروری است. مرتفع نمودن این مشکل نیازمند مدیریت و برنامه ریزی همه جانبه جهت حفظ امنیت فیزیکی مرزها و مقابله با خطرهای متفاوت موجود در مرزهای کشور با کشورهای همجوار از جمله عراق و افغانستان است. امنیت پایدار مرزها، به کلیه اقدامات عملی نظامی و غیرنظامی در فراهم نمودن زمینه و بسترهای لازم امنیت در سطوح مختلف جامعه، به ویژه برای مناطق مرزی و مرزنشینان در جهت ایجاد محیطی امن برای مردم محلی و دولتها،

535

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین – 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

ضمن ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد رضایتمندی مردم محلی زندگی تمامی افراد جامعه را از هرگونه تعدی و تعرض از ناحیه مرز مصون می دارد. یکی از مسائل مهم و کلیدی که در کنار برنامه ریزی های کلان و بخشی باید به طور مستقل به آن پرداخته شود، برنامه ریزی آمایش سرزمین و برنامه ریزی منطقه ای است. برنامه ریزی آمایش سرزمین چون با دیدی وسیع و همه جانبه به فضای ملی نگاه می کند، کلیه مناطق کشور را با حوصله و دقت از جهات مختلف مورد مطالعه و شناسایی قرار می دهد و براساس توانمندیها، قابلیتها و استعدادهای هر منطقه باتوجه به یکنواختی و هماهنگی اثرات نتایج عملکردهای ملی آن ها در سطح ملی، نقش و مسئولیت خاص به مناطق مختلف کشور محول می کند. مهمترین خصوصیات آمایش سرزمین، جامع نگری، دوراندیشی، کل گرایی، کیفیت گرایی و سازماندهی فضای کشور است. هدف آمایش سرزمین، توزیع بهینه جمعیت و فعالیت در سرزمین است، به گونه ای که هر منطقه متناسب با قابلیت ها، نیازها و موقعیت خود از طیف مناسبی از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی برخوردار باشد و جمعیتی متناسب با توان و ظرفیت اقتصادی خود بپذیرد. به عبارت دیگر، هدف کلی آمایش سرزمین، سازماندهی فضا به منظور بهره وری مطلوب از سرزمین در چارچوب منافع ملی است.مفهوم امنیت مرزی به معنی جلوگیری از هر گونه اعمال منافی قانون در طول مرزهای یک کشور و قانونی کردن تردد اشخاص و حمل و نقل کالا و حیوانات اهلی با رعایت ضوابط قانونی از طریق دروازه های مجازی مرزی است بدیهی است امنیت مرزها پشتوانهای محکم برای امنیت انسانی با ابعاد متنوعش در داخل کشور است و هر گونه ناامنی در مرز قادر است در سیستم های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و نظامی داخل کشور اخلال ایجاد نماید و در مقابل امنیت مطلوب قادر است در حد خود در امنیت مرزی و داخلی کشور سهم بسیار برجستهای را به خود اختصاص دهد (اعتماد:1375،.(23در این راستا، کشورهایی که درگیر ناامنی در مناطق مرزی خود بوده اند، دریافته اند که عمده ترین مسایل مربوط به این ناامنی ها، ناشی از شرایط توسعه نیافتگی و پی آمدهای تبعی آن بوده است. به عبارت دیگر شرایط فقر و تنگدستی در این مناطق می تواند محیط مناسبی جهت ناامنی و تحریک دشمنان در بهره برداری از سر پل های به وجود آمده در این مناطق گردد. در واقع توسعه نیافتگی مناطق مرزی، ارتباط مستقیمی با عدم تعادل بین مناطق مرزی و مرکزی یک کشور دارد. همچنین با گسترش ناامنی و توسعه نیافتگی در مناطق مرزی، نتایج آن به طور مستقیم و بلافاصله به کل کشور منتقل می شود(عندلیب،.(3:1380

ضرورت بیان مسئله

کشور ایران با 15 کشور مستقل مرز مشترک خشکی و آبی دارد(کریمی پور،.(23:1379 طول مرزهای کشور بالغ بر 8731

کیلومتر است که حدود6031 کیلومتر از آن را رودخانه ها، مرداب ها و باتلاقها، جنگل ها، استپ ها، کویرها، کوهپایه ها و کوهستان ها که در شمار مرزهای خشکی محسوب می شوند، تشکیل می دهند و طول مرزهای دریایی ایران در سه ساحل خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران نیز2700 کیلومتر است(کریمی پور،.(221:1379 قسمت هایی از مناطق مرزی کشور از دیرباز به عنوان یکی از ناامن ترین مناطق به شمار می رفته است(زرقانی،.(168:1385 وجود تهدیدات دائمی نظامی علیه تمامیت ارضی کشور، ترددهای غیرقانونی، گروههای اشرار، قاچاقچیان، توسعه نیافتگی مناطق مرزی و عواملی از این نوع، بخش هایی از مناطق مرزی ایران را به صورت یکی از نقاط بحران خیز و آسیب پذیر این کشور مبدل ساخته است. در نتیجه به دلیل نفوذپذیری این مرزها امنیت در مناطق مرزی و به تبع آن در داخل کشور در جنبه های مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی مورد تهدید واقع شده است. با توجه به موارد ذکر شده در این بین استفاده از فناوریهای نوین از جمله یک سیستم اطلاعات و پردازش اطلاعاتی جهت پایش امنیت در مناطق مرزی کشور ضروری می نماید. هدف پژوهش حاضر پایش امنیت مرزهای جغرافیایی غرب کشور از طریق فرایند تحلیل های فضایی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی((GIS جهت کنترل ترددات غیرقانونی مرزی،بصورت موردی در شهرستان پاوه از استان کرمانشاه است.

مواد و روش

536

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین – 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

شهرستان پاوه در شمال غربی استان کرمانشاه بین 34 درجه و 53 دقیقه تا 35 درجه و 18 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و

56 دقیقه تا 46 درجه و 33 دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این شهرستان از شمال و شمال شرقی به شهرستان مریوان در استان کردستان، از شرق و جنوب به شهرستان جوانرود و از غرب به کشور عراق محدود شده است(استانداری کرمانشاه،.(1390 پستی و بلندی شهرستان پاوه بخشی از کوهستان عظیم زاگرس است که ارتفاع برخی از آنها 3000 متر بیشتر است، از نظر ساختار زمین شناسی معروفترین آنها، کوه شاهو، کوه ماکوان، کوه آتشگاه میباشد.

 

کلمات کلیدی :

 

 پروژه دانشجویی مقاله در مورد مسجد جامع یزد فایل ورد (word) دارای 32 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله در مورد مسجد جامع یزد فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله در مورد مسجد جامع یزد فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله در مورد مسجد جامع یزد فایل ورد (word) :

پیشگفتار
مسجد جامع یزد بسان نگین درخشنده‌ای در دل کویر است. شیوه معماری ، قوسهای دلنشین ، گلدسته های باوقار و زیبا، نقوش ناب و مجرد، این مسجد را به یکی از چند مسجد ممتاز و نمونه ایران تبدیل کرده است.
معماری منحصر به فرد ، نقش مایه های ممتاز خلق شده در بستر کاشی و آجر از نظر طرح و نقش ،‌ترکیب و نحوه اجرا در سطح عالی و هنرمندانه است . زیبایی و سادگی نقوش، نحوه نقش اندازی و… از موارد مهم در بررسی مسجد جامع یزد است.

مسجد جامع یزد با توجه به این که یکی از مساجد نادری است که آثار هنری چند سده را از دوره های مختلف ، ایلخانی ، تیموری، صفوی، قاجاریه و حتی دوره های بعدی در خود جای داده است ،‌از نظر مقایسه ارزشهای هنری دوره های مختلف باهمدیگر بسیار مورد اهمیت است.
در این تحقیق که به صورت کتابخانه ای انجام شده سعی بر این است تا اطلاعات کاملی از نحوه معماری،‌آثار کتیبه ای و نقش مایه ای در این مسجد مورد بررسی قرار بگیرد.

فصل اول :
تاریخچه و معماری مسجد جامع کبیر یزد
این بنا در میانه شهر یزد واقع گردیده و یکی از بزرگترین و زیباترین مساجد ایران است که در دوره‌ایلخانی بنا گردیده و در دوره های بعد گسترش یافته و تعمیر،‌تزئین و تجدید گردیده است ؛ به صورتی که امروزه می توان بخش های مختلف ایلخانی، تیموری،‌صفوی، قاجاریه و تعمیرات دوره‌اخیر را باز شناخت.

پاره ای عقیده دارند که در دوران پیش از اسلام، این مکان آتشکده از دوره ساسانی برپا بوده که تا دوران بعد از اسلام نیز دوام داشته است. اما دلایل کافی برای اثبات این مدعا در دست نیست. اما این مطلب مسلم است که مکان مسجد جامع، در مقابل دروازه شهرستان یا دروازه شهر دوران پیش از اسلام است،‌و اولین مسجد جامع در این مکان ساخته شده است و از آنجایی که مسجد جامع در هر شهر بیش از یکی نمی تواند باشد،‌ تمام ساخت و سازها در جهت گسترش فضای مسجد جامع شهر در طول تاریخ در همین مکان اتفاق افتاده است.

بنای کنونی مسجد با وسعتی حدود 10000 متر مربع مشتمل بر سر در ورودی و جلوخان ،‌صحن وسیع رواقهای جانبی صحن، ایوان،‌گنبد خانه و شبستانهای طرفین آن،‌شبستان بزرگ ستوندار، کتابخانه، تزئینات غنی و زیبا و کتیبه ها و سنگ نوشته های تاریخی و غیر تاریخی است.

مسجد دارای 7مدخل ورودی از جهات مختلف است. ورودی اصلی ، ‌در میانه ضلع شرقی واقع گردیده و متشکل از فضای جلوخان ، سردری زیبا و رفیع با مناره های مرتفع و زیبا و کتیبه های تاریخی است. سردر مزبور به جهت آسیب های وارده، خاصه بر پوششهای تزئینی آن، بازسازی شده است. بنای سردر مربوط به دوره اول ساختمانی ،‌همزمان با ایوان و گنبدخانه است که در دوره‌ تیموری کاشیکاری و کتیبه هایی بر روی آن نصب شده و در دوره صفوی، دو مناره رفیع بر بالای آن ساخته شده و در دوره‌اخیر نیز مناره ها و پوشش تزیینی آن تجدید یافته است . سر در مزبور از ارتفاع زیاد و پنهای نسبتا کمی برخوردار است (نسبت 1 به 3)
کتیبه های تاریخی مذکور،‌ در زیر مقرنس کاری طاق سردر و بر اطراف درگاه نگاشته شده ا

ست. کتیبه ی اول،‌در شش شمسه از کاشی معرق به خط نسخ و مورخ 891 ه.ق نوشته شده و متضمن ابیاتی است . کتیبه های دیگری با مضامین دینی و کتیبه هایی از دوران اخیر بر این سر در نگاشته شده است. در چوبی دو لنگه و منبت مسجد قدیمی است.
بر جنوبی سردر، دو ستون مرمرین به بلندی 125 و محیط حدود 155 سانتی متر با فاصله ای از هم نشانده و بر سطوح آنها نقوش و ابیاتی کنده کاری کرده‌اند. با توجه به منابع تاریخی و روایت های پیرامون محل، احتمالاً این ستونهای کوچک به عنوان شمعدان مورد استفاده بوده‌اند . رو به روی ستونها، حوضی هشت ضلعی و نسبتاً بزرگ قرار دارد. بناهای اطراف جلوخان، مربوط به دوره‌ قاجاریه و بعد از آن است. سردر مذکور از طریق کریاسی چهار ضلعی که جزئی از شبستان شرقی مسجد است. وارد صحن وسیع مسجد می شود. صحن به ابعاد 20*53 متر درسه ضلع با رواقهای دوره‌قاجاریه و در ضلع جنوبی با ایوان بزرگ و قدیمی بنا محسوب می شود. در وسط صحن سکوی کم ارتفاعی به طول و عرض 15*35 متر ساخته شده که در ایام تابستان بر روی آن نماز می گذارند . در قسمت شرقی صحن، نزدیک دهلیز ورودی،‌محوطه ای به ابعاد 5/2*3 متر با دیواره آجر چینی مشبک جدا شده که از قدیم الایام به نام قرائت خانه موسوم بوده و آن را محل اعتکاف دانسته‌اند. در جهت قبله این محوطه، محرابی از کاشی مسدس به ابعاد 50*64 سانتی متر تعبیه کرده اند که بر روی آن اسامی «الله» ، «محمد» ، «علی» ، «حسن» ، «حسین» و سال 890 ه.ق نقر شده است. بر طبق روایت منابع تاریخی و شواهدی که در نمای ایوان باقی مانده، نمای صحن مسجد با کتیبه قرآنی و کاشی مزین بوده است . در این صحن همچنین پایانی قدیمی با 74 پله موجود است.
ایوان و گنبد خانه که قدیمی ترین بخش مسجد راتشکیل می دهند،‌در ضلع جنوبی واقع گردیده و طرفین آنها رواق و شبستانهایی قرار گرفته است. قطر دهنه‌ی داخلی ایوان حدود 8 و عمق آن 13 متر است و در اضلاع شرقی و غربی آن،‌غرفه ها ،‌شاه نشین ها و دهلیزهایی ساخته شده

است. این ایوان با ارتفاع زیاد دارای پوشش ضربی است. ارتفاع ایوان با ستونچه های گردی که بلندی آنها گاه صد برابر قطر آنهاست بیشتر نشان داده می شود. نمای خارجی و داخلی ایوان ،‌مزین به کاشیکاری زیبا و کتیبه هایی بر کاشی معرق است.
بخشهای دیگر ایوان با کاشی و آجر و کتیبه هایی تزئین شده است. شاه نشین‌ها و دالان های متصل به ایوان نیز دارای تزئنیات گچ کاری هستند. ایوان مذکور از طریق درگاه بزرگی به فضای گنبد خانه راه پیدا می کند. در دو طرفین این درگاه از جانب ایوان،‌راه پله ها و ورودی هایی قرار دارد که به غلام گردش .
وغرفه های فوقانی گنبد خانه و ایوان راه پیدا می کند. گنبد خانه به ابعاد تقریبی 14*14 متر و از

جهات مختلف، درگاه هایی به ایوان، رواق ها و شبستانها دارد. سطوح داخلی گنبد خانه با ایجاد غلام گردش و غرفه هایی به صورت دو طبقه درآمده است و از بالای طبقه‌ی دوم، با ایجاد ترنبه هایی در گوشه ها،‌سطح مربع را به کثیر الاضلاع تبدیل کرده و گنبد را بر آن برپا داشته‌اند.
گنبد مذکور ،‌از نوع دو پوسته پیوسته با دهانه ای به قطر حدود 14 متر و ساقه کوتاه استم؛ به طوری که ارتفاع تیزه گنبد داخلی سطح زمین ،‌24 متر و ارتفاع تیزه گنبد خارجی تا سطح زمین 26 متر است. دو پوش گنبد از داخل توسط جرزهایی آجری به یکدیگر متصل شده اند. سطوح داخلی گنبد با تزئینات زیبای کاشی معرق و آجر و سطح بیرونی آن با پوشش کاشی و طرحهایی زیبای هندسی و کتیبه هایی به خط بنایی و کوفی مزین شده است.
کاشی کاری و معرق سازی زیر گنبد در نوع خود بی نظیر است ترنبه های پاکار گنبد نیز با مقرنس کاری و پاکار گنبد با کتیبه ای قرآنی از سوره اسراء زینت یافته است. در یکی از طرحهای هندسی جانب جنوبی گنبد زیرین عبارت «عمل العبد سعد بن محمد کدوک البناء یزدی» کتیبه شده است . در ضلع جنوبی گنبد خانه محرابی نفیس و کاشیکاری قرار دارد که سطوح آن با کاشی معرق، آجر و کتیبه تزئین گردیده است. بر طرفین محراب،‌ تاریخ اتمام کاشی کاری و نام استاد کار ثبت شده است: «عمل الحاج بهاء الدین محمد بن الحسین یعرف بوالا الیزدی» «تم فی شهر محرم الحرام سنه سبع و سبعین و سبع مائه الهجریه»‌(777 هجری قمری).

در اضلاع طرفین محراب،‌معبرهای کم عرضی وجود دارد که در اصل به بیرون مسجد راه داشته است از اره‌ی گنبد خانه و نیز ایوان ،‌با کاشی های شش ضلعی آبی روشن در حاشیه باریکی از کاشی های معرق سیاه و سفید پوشیده شده و به فواصلی، در میان سطح ساده از اره،‌ترنجی از کاشی زیبای معرق کار کرده اند که اثری هنری و استادانه است. دیواره‌های بالای از اره، در غلافی از طرح های هزار باف و مرکب از کاشی های بسیار کوچک که کتیبه هایی را تشکیل می دهند پوشیده شده است. لچکی طاق ها با کاشی معرق و نقوش اسلیمی مزین شده است و تعداد

ی از غرقه ها و دهانه های غلام گردش دارای نرده و مشبک‌هایی با پوشش کاشی معرق است.
همچنان که اشاره شد در اضلاع گنبد خانه و ایوان، دهنه‌ها و رواق‌هایی وجود دارد که راه ارتباطی به بخشهای مختلف است. دهانه میانه ای اضلاع شرقی و غربی گنبد خانه را در دوره‌تیوری محدود کرده و غرفه‌هایی بر بالای آن ساخته اند. در شاه نشین سمت چپ که رو به محراب است سنگ مرمری به ابعاد 35*63 سانتی متر بر دیوار نصب است که بر آن،‌عباراتی به نسخ و نقش قندیلی در میان هجاری کرده‌اند. در همین شاه نشین سنگ مرمر دیگری به ابعاد 41*95 سانتی متر نصب شده که بر آن نقوش گیاهی و عباراتی به نسخ و تاریخ 813 هـ.ق نگاشته‌اند.
در غرب ایوان و گنبد خانه، بعد از رواق، شبستان مستطیل شکل بزرگی به ابعاد 9*38 متر قرار دارد که بعد از بنای ایوان و گنبد خانه ،‌توسط خواجه غیاث الدین عقیل با آجر و گچ بنا شده است و گویا تا دوره‌متاخر غیاثیه خوانده می شده است. این شبستان در انتهای جنوبی دارای محرابی نیمه هشت ضلعی و در انتهای شمالی، دهلیزی چهار ضلعی است . دهلیز مزبور کاملا در محور شبستان قرار ندارد. پوشش شبستان توسط طاق و تویزه به زیبایی و استادی صورت گرفته است.چنین پوششی، دیوار را از زیر بار سنگین سقف آزاد ساخته و بعد معمار اجازه داده است که پنجره‌ها و نورگیرهایی کافی در دیوار ایجاد کند. طاق زنی در این شبستان ، نسبت به شبستان قرینه‌ی آن در ضلع شرقی، کاربرد بیشتری دارد. طاق ها در بالای جرزها به دو قسمت تقسیم

شده‌اند و روی سه جرز ،‌دهانه های اضافی سراسری احداث گردیده است. بنابراین تعداد طاقهای سه بخشی سراسری بیشتر است و شمار آنها به 9 عدد می رسد و همچنین قسمت مرکزی طاقها تنوع بیشتری دارد و در راس آنها نورگیرهای هشت ضلعی زیبایی تعبیه کرده اند که بخشی از روشنایی شبستان را تامین می کند. این شبستان دارای ازاره کاشی از دوره‌ تیموری است.
شبستان شرقی مسجد که در سال 777 هـ.ق توسط شاه یحیی آل مظفر بنا گردیده، به عرض 10/8 و طول 38 متر در انتهای جنوبی دارای محرابی کاشیکاری و در انتهای شمالی،‌دارای دهلیزی چهار گوش است. دهلیز این شبستان به خاطر وجود سر در از دوره‌ قبل ،‌در محور شبستان نیست و برای حل این اختلاف ابتکاری در درگاه آن از درون شبستان صورت داده اند. سقف دهلیز؛ گنبدی شکل است و با رنگ بر آن ،‌اشکال هندسی نقاشی و در پا طاق گنبد کتیبه ای مورخ 777 هـ.ق گچبری کرده‌اند.

متن کتبیه قصیده‌ای از سید حسن متکلم نیشابوری با این مصلع است . «سلام کالطاف آله المسجد». بر چهار گوشی به اندازه 25*25 سانتی متر در زیر مقرنس دست راست،‌عبارت «عمل صنع الله معمار یزدی 947» را گچبری کرده‌اند که مربوط به اقدامات دوره شاه تهماسب صفوی است . پوشش شبستان شرقی نیز با طاق و تویزه صورت گرفته با این تفاوت که تعداد و تنوع آنها در اینجا کمتر است. محراب این شبستان با قاب های کاشی معرق و تزیین مقرنس گچی نماسازی شده است.
شبستان دیگر مسجد با وسعتی حدود 1000 متر،‌در شمال غربی مسجد واقع گردیده و از آثار دوره‌ قاجاریه (1240 هـ.ق) است. این شبستان به ابعاد داخلی حدود 22*34 متر دارای 48 ستون است و جهت آن اختلافی با جهت مسجد دارد که ظاهراً به جهت انطباق با جهت قبله صحیح صورت گرفته است. همزمان با این شبستان ، رواق گنبد دار سه ضلع صحن مسجد به عمق یک دهانه انجام گرفته است.
علاوه بر بناها و آثار ذکر شده ،‌ در این مسجد،‌سنگ نوشته‌ها و فرامین تاریخی متعلق به قرن هشتم هجری به بعد متضمن وقف نامه‌ها، ‌فرامین دیوانی و مالیاتی و سنگ قبرهایی موجود است.
در کنار مسجد در قرن اخیر، کتابخانه ای با کتابهای چاپی و نسج خطی نفیس توسط سید علی محمد وزیری ساخته و وقف آستان قدس رضوی شده است.
نقشه ساختمانی و ویژگی های معماری این مسجد،بعد از ساخت آن در قرن هشتم هجری،‌ به عنوان الگویی در ساخت مساجد منطقه و خارج از آن مورد استفاده قرار گرفته است. از جمله این ویژگی ها می توان به کاربرد گسترده پوشش طاق و تویزه ، ایجاد نورگیرها و غرفه‌های پیرامون گنبد خانه که مشرف به فضای گنبد خانه هستند و شبستانهای طرفین گنبدخانه اشاره کرد.
این بنا به شماره 206 به ثبت تاریخی رسیده است (نقشه 224-227).

فصل دوم
نقش مایه‌های نوشتاری مسجد جامع یزد
محور مضامین هنرهای اسلامی بر اساس اصل «وحدت» است و بیان آن بدون شناخت عالم معنوی میسر نیست. این نحوه تفکر،‌نقش مهمی در شکل گیری سبکهای اسلامی بویژه خط و خوشنویسی داشته و نمود آن به طور بارز در مساجد مسلمانان دیده می شود.
می دانیم که زیبایی و ارزش هنرهای اسلامی،‌بویژه معماری،‌بستگی مستقیم به تزئینات آن دارد. در طی 14 قرن سابقه ی هنرهای اسلامی، تزئین بنا اهمیت خاصی داشته و تلاش هنرمندان ایرانی در جهت تکامل آن بسیار چشمگیر بوده است.

هر چند در معماری اسلامی ایران، آجر کاری، گچ بری، سنگ کاری و کاشی کاری گاهی به صورت مجرد و گاهی در تلفیق با خوشنویسی و طرحهای ساده هندسی و گیاهی روی بنا اجرا می‌شد اما توجه به هنر خوشنویسی به عنوان هنری انتزاعی و سرشار از بار معنوی،‌همواره از جایگاه والا برخوردار بوده است . تزیین بنا که تا حدود سال 300 هجری قمری ،‌عموماً با طرحهای ساده ی گیاهی و هندسی انجام می‌شد از آن پس به «خط کوفی» روی آورد . چرا که این خط ، اولین خطی بود که در جهان اسلام از آن استفاده می شد.
هنرمندان معمار،‌به دلیل نظم پذیری هندسی خط کوفی،‌همواره از این خط به عنوان دست مایه ی اصلی برای تزیبن بنا استفاده کرده‌اند. خط کوفی در بناسازی با رگ چینهای آجر به صورت تمام، نیمه، چارک و کلوک آجر، شکل خاصی می یابد که به آن «»کوفی بنایی» می گویند.
این خط با قطعهای آجر و کاشی در قالب نقش مایه‌های انتزاعی شکل گرفته، که با آن نقش مایه‌های نوشتاری می‌گویند.
نقش مایه‌های نوشتاری، نشانگر ماهیت گرافیکی خط در کاربردهای گوناگون است که نمونه های بسیاری از آن در هنر اسلامی به چشم می خورد با نگاهی کوتاه به هنرهای اسلامی متوجه می گردیم که نوع نگاه انتزاعی هنرمندان این سرزمینها، همواره به سمت خلاصه سازی و بیان گرافیکی بوده است.
این نحوه بیان در نقوش اصیل هر مرز و بوم نشانه‌ی غنای فرهنگ بصری است بنابراین نحوه تفکر نوع نگاه و بیان هنرمندان هر سرزمین در شکل گیری سواد بصری جامعه اهمیت دارد.
خوشبختانه در هنر ایران با نقوش گوناگونی برخورد می کنیم که هر یک از آنها بیانگر اندیشه ی ژرف هنرمندان این سرزمین است. هنرمندانی که بی پیرایه، موجز و مجرد ،‌جوهر وجود را شکل می دادند و در هر نقش مایه‌ای جزئی از تمام صفات و خصوصیات کل را طراحی می‌کردند. نقشی که در عین تجدید بیاانگر ارزش های اصیل هنر ایران پس از ظهور دین اسلام است.
اکنون مختصراً به بیان کاربرد خط در معماری اسلامی می پردازیم سپس به بحث اصلی خود یعنی نقش مایه‌های نوشتاری مسجد جامع یزد می رسیم.

فصل سوم :
کاربرد خط در معماری اسلامی
یکی از مواردی که معماران زبردست ایرانی به آن اهمیت داده نقش مثبت آن را به خاطر ارزشها و مفاهیم فرهنگی درک کرده اند، استفاده مناسب از خط ،‌با ترکیبهای بدیع و چشم نواز و شکلهای متنوع در معماری اسلامی است. در واقع خط و نقش «جزء جدایی ناپذیر» معماری اسلامی است که این خود یکی از خصوصیات ویژه معماری اسلامی و عامل تمایز آن از معماری غرب به شمار می‌آید؛ بنابراین معمار ایرانی از روی آگاهی و منطق ،‌همه‌ی جوانب را در نظر می گیرد و بسیار حساس به این قضیه برخورد می کند و خط را نه تنها به عنوان عامل تزئینی بلکه به عنوان عامل کاربردی برای حال و آینده در معماری، برای تکمیل بنای خود به کار می گیرد . به همین دلیل شکل حروف و کلمات برای او از اهمیت خاصی برخوردار است. باید توجه داشت که در ارائه هنرهای کاربردی ابزار و مصالح ارتباط مستقیم بر نوع طراحی دارند؛ بنابراین شکل خط (طرح نقوش نوشتاری) تابع مواد اولیه ساخت و به اصطلاح یک نوع همزیستی مسالمت آمیز بین خط و مصالح به وجود می‌آید. به همین سبب اغلب معماران، تمایل بیشتری به استفاده از خط کوفی بنایی دارند و همین امر موجب کاربرد این خط در بناها از جمله مسجد جامع یزد شده است. از طرف دیگر خط کوفی تزئینی ، با هر نوع مصالح سازگاری داشته و موادی هم چون، سنگ ، ‌گچ، آجر و کاشی نتیجه ای رضایت بخش می‌دهد.

خط کوفی
رونق و رواج خط کوفی به آغاز ظهور اسلام در کشور عربستان بر می گردد که در سده‌ی اول به شکل ساده و با رسم الخطهای مکی و مدنی و کوفی نوشته می‌شد. در اواخر حکومت امویان و اوایل حکومت عباسیان خط کوفی از عربستان به مناطق دیگر مانند : ایران، آسیای صغیر، شمال آفریقا و مصر راه یافت و به تدریج خط های دیگر از آن اقتباس شد که مشهورترین آنها،‌خط کوفی: محرر ،‌مشجر، مربع، مدور و متداخل است. خط کوفی تا قرن 8 هجری رایج بود تا اینکه با ظهور خطوط سته (محقق، ریحان، رقاع، نسخ، ثلث و توقیع که از کوفی نشات می‌گرفتند) به تدریج از رونق افتاد و از آن پس فقط در کتیبه ها و سرسوره های قرآن و عنوان کتابها به کار گرفته شد و در قرن 11 هـ.ق به کلی فراموش شد (البته در کشورهای اسلامی هنوز هم به این خط توجه دارند و در کشورمان نیز در کتیبه ها و سرلوحه‌ها و برای تفنن در قطعه نویسی ، روی جلد کتابها،‌علائم و معماری اسلامی استفاده می‌شود.
انواع خط کوفی
1- کوفی ساده : این خط در بیشتر موارد قابل استفاده بوده و کاربرد آن فراوان است. استفاده از آن در سده‌های اولیه هجری و در شرق و غرب جهان اسلام رونق داشته است. خط کوفی به سبب سادگی و نداشتن اعراب، نقطه و تزئینات ،‌در تمام سرزمین های اسلامی نوشته می شد. این خط مبنای پیدایش دیگر اقلام کوفی است.

2- کوفی مزهر: نوعی خط کوفی تزئینی است که با گلها و برگها و شاخه های سنتی نباتی (گیاهی) آرایش شده است. ویژگی بارز این خط هماهنگی فضاهای منفی با حروف و کلمات است.
3- کوفی گره دار: یک نوع خط کوفی در هم پیچیده است که در آن بعضی حروف و کلمات کشیده و تابیده شده اند. این خط دارای تزئینات زیادی است و شهرت آن در قرن 5 و 6 هجری بوده است . در اغلب ممالک اسلامی مانند ایران از این خط استفاده زیادی شده است.

به طور کلی با بکارگیری «لام» ها و «الف» های مکرر و گره های تزئینی وتفاوتهای زیاد و ریتمیک (پشت سر هم) ترکیبهای بسیار زیبایی بوجود آمده است.
4- کوفی مدور : در نسخه های قدیمی از نوعی خط کوفی ملایم همراه با انحنا و استداره (دایره دار) به عنوان «مقور» نام برده شده است که بعضی از آن «مستدیر» گفته اند.
5- کوفی بنایی: این خط اغلب در معماری اسلامی استفاده می شود و در مساجد ایران و عراق و دیگر ممالک اسلامی رونق بیشستری دارد. کوفی بنایی خطی است که در آن، دارای سطح و زوایای هندسی است و حرکات ترکیبی در آن، در

داخل اشکال هندسی مانند مستطیل، مربع، مثلث و دیگر چند وجهی ها نوشته می شود.
6- کوفی مورق: این خط با استفاده از نقاشی برگ درختی آراسته می شود. زمینه آن با شکلهای برگ درختی مزین شده و به کوفی فاطمی نیز شباهت دارد . که در قرون دوم و سوم هـ.ق در مصر رونق داشته و از دیگر خطوط رایج در کشورهای عراق ، سوریه و ایران بوده است. در طراحی این خط انتهای حروف و کلمات ،‌توسط برگهای تزئینی اسلیمی کامل می‌شود. این خط دارای قابلیت های زیادی برای هنرمندان است.
7- کوفی موشح: این خط شامل تزئنیات زیبا و منظم به همراه رسم وتذهیب ونقاشی است. انواع آن عبارت است از : موشح ساده و میانه ،‌مشکل یا قفلی.

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل نقش مایه های نوشتاری در معماری اسلامی
از میان افرادی که در زمینه های گوناگون هنر فعالیت دارند هنرمندان اسلامی به دلیل نگاه ژرف و عمیق خود در بیان اندیشه، همواره از جایگاهی والا برخوردار بوده اند. اندیشه ای که درک آن نیاز به دریافت و تعمق فراوان دارد، تا در ورای جهان مادی به پرواز درآیند و بیانگر عالم معنوی شوند.زبان برای بیان اندیشه ژرف هنرمند اسلامی است؛ زیرا بی پیرایگی این زبان از هر نوع تصویر «فیگوراتیو» دیدی ماورای آنچه در جهان مادی به چشم می خورد ، به بیینده منتقل می سازد و بدین ترتیب او را برای درک این اندیشه ژرف آماده می سازد. به همین دلیل است که در تجزیه و تحلیل نقش مایه های موجود در معماری اسلامی باید به شکل انتزاعی حروف و رنگ بکار رفته در آن به عنوان عوامل اصلی تشکیل دهنده این نقوش توجه کرد.

فصل پنجم
شکل انتزاعی حروف در القای یک مفهوم در مسجد جامع یزد
تمام عواملی که طراحان مساجد اسلامی هنگام نقش آفرینی در بطنهای مختلف یک نقش نوشتاری به کار می برند، حامل پیام و شعار است و همگی منشاب دینی و معنوی دارند هر چند که پیچیدگی در نگاه اول به چشم نمی آید ،‌اما از عوامل گوناگونی تشکیل یافته است که عبارتند از:
1- جزء تشکیل دهنده طرح (مدول)
2- نوع کلمه یا جمله انتخابی برای طراحی نقوش نوشتاری (اسمای متبرکه، احادیث، اشعار، آیات و…)
3- خطوط تشکیل دهنده حروف و کلمه (شامل خطوط تخت یا منحنی و مدور و…)
4- ترکیب بندی نقش (شامل اجزاء متشابه یا متفاوت)
5- تعداد اجزاء تکرار شده

6- هندسه پنهان طرح (گرید)
7- مکان اجرایی اجزا و نقش
8- وجود عواملی چون: مرکز گرایی، ریتم و تکرار، بافت ،‌تقارن
9- رنگهای موجود در طرح
علاوه بر موارد بالا اعدادنیز در کار طراحان اسلامی،‌اهمیت فراوان دارد:
عدد (1) : نشانه یگانگی است و مقصود شعار «لا اله الا الله» است.
عدد (2) : نشانه زوجیت در طبیعت و نوعی کمال به حساب می آید.
عدد (3) :نشانه حرکت و کمال،‌تکرار و تذکر است.
عدد (5) : نشانه خامس آن عبا است.
عدد (7) : نشانه راز و رمزهای خلقت و ماوراء الطبیعه و عددی مقدس است (بهشت هفت طبقه است. آسمان هفت طبقه است).
عدد (12) : نشانه دوازده امام شیعیان است.
عدد (14) : نشانه چهارده معصوم است.
باید توجه داشت که: طراحی بعضی از نقوش نوشتاری ،‌اعم از جزء تشکیل دهنده (مدول)‌و ترکیب بندی کلی،‌کاملا تابع محل اجرا و مصالح است،‌بطوریکه این نقوش گاهی در اشکال هندسی و گاهی غیرهندسی پیاده می شود. این تنوع شکل، موجب طراحیهای گوناگون می شود که عبارت است از
نقوش غیر محوری: این نقوش به صورت بافت یا در امتداد هم به صورت افقی یا عمودی ، موجب گردش چشم بیننده به طرحهای پیرامون می شود.
نقوش مدور: این نقوش گویای درونگرایی و وحدانیت بوده و اجزای آنها اغلب متحدالمرکز است و مانند این است که کلمات (اغلب اسامی ائمه است) در حال طواف خداوندهستند.
نقوش شمسه‌ای: نقوشی که در قالب شکل شمسه پیاده می شود و بیانگر خورشید است (همینطور اشکال چند ضلعی)

رنگ
عامل تعیین کنده دیگر در تجزیه و تحلیل نقوش نوشتاری رنگ است،‌که همراه با شکل در القای مفهوم ،‌نقش عمده ای دارد. به طور کلی ، رنگهای بکار رفته درنقوش نوشتاری معماری اسلامی را می توان به دو دسته تقسیم کرد.

1- رنگهای اقلیمی
2- رنگهای آرمانی
– رنگهای اقلیمی: این رنگها هماهنگی کامل با موقعیت مکانی طرح دارد؛ به طور مثال: استفاده از رنگهایی مانند انواع اخرایی و خردلی که رد مایه ی رنگهای خاکی قرار دارند، ارتباط مستقیم با موقعیت مکانی طراحان و معماران مسجد جامع یزد داشته و از آنجا که یزد شهری کویری است ،‌هنرمندان از این رنگ به وفور استفاده کرده اند . به طور مثال: آنان از آجر ، برای اجرای تکنیک کاشی بهره گرفته‌اند (به دلیل هماهنگی آن با منطقه کویر).
در بعضی موارد ،‌ از رنگ کرم ، برای ایجاد تضا

د رنگی و در عین حال خنثی کردن زمینه (فون) طرح در کارها استفاده شده است .
رنگهای آرمانی: این رنگها علاوه بر آنکه بیانگر موقعیت جغرافیایی و زمانی است،‌آرمانها و خواسته های هنرمندان اسلامی را نیز نشان می دهد در معماری اسلامی این رنگهاعبارت است از : آبی، سبز، فیروزه‌ای و از این قبیل و دلایل استفاده از آنها از این قرار است: الف) این رنگها از گروه رنگهای سرد است و فضای مسجد را به دلیل تاثیر بصری خنک نگه می دارد،‌تما نمازگزاران در مسجد، گرمای روز را فراموش کرده ،‌رفع خستگی کنند.
ب) در مذهب اسلام این رنگها نشانه صفا، پاکی،‌ درونگرایی ،‌معنویت و خداوند است؛ به این دلیل در معماری اسلامی بویژه مسجد،‌بسیار به کار می رود.
حال که با دو عامل اصلی شکل و رنگ و نقش آن در معماری اسلامی آشنا شدیم، باید این نکته را یادآور شد که در ترکیب این عوامل و ساخت نقوش نوشتاری، علم هندسه به دلیل ارتباط تنگاتنگ با عناصر هنر معماری و همچنین زیر بنای خط و خوشنویسی از اهمیت خاصی برخوردار است و تجریه و تحلیل عناصر نوشتاری که موضوع بحث ماست بدون وجود آن میسر نخواهد بود.
در واقع استفاده از هندسه در معماری اسلامی به چهار روش ممکن است:
1- در امور معنوی
2- در به وجود آوردن سازه‌ی همگن و ایستا
3- در ترسیم نقشه بنا
4- در تزئینات بر اساس اعتقادات اسلامی از خصوصیات دیگر این مسجد ، تاکید بر کلماتی خاص مانند اسامی معصومین (ع) محمد،‌علی و… است که جایگاه ویژه ای در مذهب اسلام دارند. بارزترین نمونه آن در زیر پوشش صحن جلو محراب است که در محدوده مدور دو کلمه محمد و علی طراحی شده است (6 کلمه علی در وسط و 8 کلمه محمد که به صورت گره حول مرکز چرخیده و به رنگ سبز، آبی و سفید است. مجموعه ی این کلمات عدد 14 به نشانه چهارده معصوم است. )‌از این نوع رمز و رازها در یکایک نقوش نوشتاری مسجد جامع یزد استفاده شده که با نگاه سطحی قابل تشخیص نیست و برای آنکه به تجزیه و تحلیل هر یک از آنها پرداخته شود؛ اما قبل از آن لازم است که به آشنایی بااین شاهکار معماری اسلامی پیدا کنیم.

 

«مسجد جامع یزد» یکی از شاهکارهای معماری ایران است. سبک و نوع تزئینات آن باعث شده که این بنا در میان آثار معماری اسلامی جایگاه ویژه یابد یکی از مشخصات بارز این مسجد نقش مایه های نوشتاری آن است. تنوع این نقش مایه ها در قسمت های گوناگون این بنا، ارتباط نزدیکی با فضای داخلی و موقعیت اقلیمی آن دارد. به طور کلی نقش مایه های نوشتاری مسجد جامع یزد را می توان به دو بخش تقسیم کرد:
1- نقش مایه های منفرد (تک نقشهای نوشتاری):
این نقش مایه ها از یک عنصر خطی تشیکل شده اند که تعداد آنها در مقایسه با نقش مایه های ترکیبی بسیار ناچیز است.

 

کلمات کلیدی :